بررسی عمومی صنعت فرش ماشینی ایران
نظر به اینکه تولید فرش ماشینی در ایران به ابتدای دهه 50 بر می گردد، این بررسی در مورد کلیه واحد های موجود و فعال فرش ماشینی دارای پروانه بهره برداری از وزارت صنعت و معدن و تجارت...
نظر به اینکه تولید فرش ماشینی در ایران به ابتدای دهه 50 بر می گردد، این بررسی در مورد کلیه واحد های موجود و فعال فرش ماشینی دارای پروانه بهره برداری از وزارت صنعت و معدن و تجارت که از شروع تولید فرش ماشینی در ایران یعنی از سال 1353 تاکنون احداث شده است صورت گرفته است و در سه بخش ارائه می شود، در بخش اول روند احداث اولین کارخانه فرش ماشینی در ایران و در بخش دوم نتایج بررسی آماری نتایج روند احداث واحدهای تولید فرش ماشینی طی چهار دهه گذشته و در بخش سوم تحلیل روند احداث این واحدها طی چهار دهه گذشته ارائه می شود، آشکار است که در طی این دوران واحدهای متعدد دیگری تاسیس و یا راه اندازی شده و سپس به هر دلیل پروانه آن ها باطل شده است که در این آمار مورد نظر قرار نگرفته است. خلاصه نتایج طی دو جدول شماره 1 و 2 ارائه گردیده است.
بخش اول: تاریخچه و روند احداث تاسیس و نحوه راه اندازی اولین واحد فرش ماشینی
1_ تولید فرش ماشینی در ایران به ابتدای دهه 50 بر می گردد، در آن دوره گروه صنعتی بهشهر در صدد اجرای پروژه واحد قالیبافی به صورت یک واحد تخصصی در کاشان بود به همین منظور قبل از آن در مجموعه شرکت مخمل و ابریشم کاشان که در زمینه تولید پارچه های مخمل و حریر فعال بود اقدام به تولید آزمایشی فرش ماشینی و اضافه کردن آن به محصولات خود نموده بود. لذا در ابتدای دهه 50 اولین فرش ماشینی تولید داخل در این کارخانجات توسط ماشین های مخمل بافی ژکارد و با الیاف مصنوعی براق و پرز نسبتا کوتاه و وزن سبک، بافته و روانه بازار گردید. قبل از آن به علت عدم وجود واحد تولید فرش ماشینی و عدم واردات فرش ماشینی و وجود کالاهای مشابه و تولید زیاد فرش دستباف و نیز وجود محصولات جایگزین فراوان مانند گلیم و زیلو و غیره و عواملی از قبیل سنت، و قدرت بالای خرید مردم برای تهیه فرش دستباف مصرف فرش ماشینی در کشور رواج چندانی نداشت.
2_ همزمان با آن عده ای از تجار، فرش هایی با همین مشخصات و تا حدی مرغوب تر از کشور بلژیک وارد بازار ایران نمودند و سلیقه ایرانی را با پدیده فرش ماشینی آشنا کردند. با مشاهده استقبال نسبتا مطلوبی که مردم از فرش ماشینی به عمل آوردند سرمایه گذاران گروه صنعتی بهشهر شروع به اجرای پروژه نمودند و بنابراین نخستین کارخانه اختصاصی تولید فرش ماشینی در کشور را در شهرستان کاشان با ظرفیت 12 میلیون متر مربع در سال 1353 راه اندازی نمودند. این کارخانه که به نام شرکت صنایع فرش راوند کاشان جواز تاسیس دریافت نمود، در منطقه راوند کاشان و در کیلومتر 12 جاده کاشان قم واقع است، و اولین محصول آن در سال 1353 به بازار عرضه شد. این محصول با نمونه های قبلی کاملا متفاوت و شباهت های زیادی به فرش دستباف داشت که به خصوص نوع پشمی آن فوق العاده مورد اقبال عمومی قرار گرفت.
3_ کارخانه مذکور با وسعتی بیش از یکصد هکتار که بزرگترین و مدرنترین کارخانه جامع تولیدکننده فرش ماشینی از لحاظ ابعاد وسعت و ظرفیت و سازمان مدیریتی و مهندسی و اداری و تولیدی و فروش و خدماتی و رفاهی بود.
کارخانه دارای سازماندهی مدیریتی و مهندسی صنعتی ( کنترل کیفیت و تولید و آزمایشگاه های مجهز، سیستم انبارها)، خدمات فنی مهندسی ( برق و نیروگاه، تاسیسات بخار و غیره، تعمیرات و نوسازی، امور ساختمانی)، خدمات مالی و تدارکات و فروش ( امور مالی و نمایشگاه های فروش و نمایندگی ها) خدمات رفاهی عمومی ( شهرک مسکونی، مهمانسرا، ترانسپورت رستوران، استخر، باغات و زمین) بود. کلیه پرسنل مدیریتی و مهندسی از میان زبده ترین کارشناسان و تحصیل کردگان دانشگاه های معتبر انتخاب شده بودند.
ایجاد بخش مهندسی صنایع که رشته نوپایی در صنعت آن زمان بود از همان ابتدا مورد توجه بنیان گذاران کارخانه قرار گرفت، که این بخش کلیه امور مربوط به کنترل کیفیت و کمیت تولید را زیر نظر قرار میداد و با داشتن استانداردها و مجموعه عملیات کنترل کیفیت و آزمایشگاه های مجهز، بر انجام مراحل مختلف عملیات تولید، بازرسی و نظارت دقیق و مستمر داشت.
کلیه عملیات تولید فرش از ورود مواد اولیه به صورت الیاف مختلف و تبدیل آن به نخ تار و نخ خواب و رنگرزی نخ و آماده شدن نخ ها برای بافت و بافندگی فرش و تکمیل فرش در سالن های متعدد و مجهز حلاجی و ریسندگی و رنگرزی و مقدمات بافندگی و تکمیل و آهار و بسته بندی انجام میشد.
این کارخانه در مدت کوتاهی توانست به موفقیت های چشمگیری در تولید و صادرات دست یابد و برای خود شهرت جهانی کسب کند. در این دوره وضعیت اشتغال نیروی کار در منطقه بصورتی بود که مدیریت کارخانه در سال های اولیه راه اندازی کارخانه جهت تامین اپراتورهای بخشی از سیستم تولید از نیروهای کشورهای آسیای دور بخصوص خانمها استفاده می نمود.