سید علی دیانت، رئیس اتاق بازرگانی کاشان، با نگاهی عمیق به تاریخچه و تحولات صنعت فرش ماشینی ایران، این صنعت را یکی از موفقترین نمونههای رشد صنعتی بومی در کشور میداند؛ صنعتی که از سال ۱۳۵۳ و با راهاندازی کارخانه فرش ماشینی راوند، آغاز بهکار کرد و از همان ابتدا با استقبال مردم روبهرو شد.
دیانت یادآور میشود که در سالهای آغازین، دستگاههای بافندگی با تعداد محدود (۵۷ دستگاه) و با شانههای پایین (۳۵۰ شانه) کار میکردند و نخ پشمی، متریال اصلی تولید بود. فرشهایی که هنوز پس از پنج دهه در برخی خانهها پابرجا ماندهاند. «در همان دوران انقلاب و پس از آن، شرایط اقتصادی کشور، از جمله در صنعت فرش ماشینی، دچار آشفتگی شد و حتی پدیدههایی مانند بازار سیاه در این حوزه شکل گرفت.»
وی از جمله خاطرات آن دوره به شوخی مرحوم مروج اشاره میکند که در مواجهه با سیاستهای عجیب توزیعی آن زمان، تولیدکنندگان بهاجبار «فرش درجه یک و نیم» میبافتند تا بخشی از تولید خود را برای بازار آزاد نگه دارند.
دیانت، روند توسعه فرش ماشینی ایران را همگام با تحولات تکنولوژی ارزیابی میکند؛ از حذف گیربکس و سبکسازی بدنه ماشینها گرفته تا اوجگیری استفاده از ژاکاردهای الکترونیک. او میگوید: «در حال حاضر، از نظر تکنولوژی بافت، دیگر چیز جدیدی باقی نمانده که صنعت به آن نرسیده باشد. اما یک رقیب جدی وجود دارد و آن، فرش چاپی است.»
وی تأکید میکند که فرش چاپی با رنگبندی متنوع، قیمت پایینتر و قابلیت پاسخگویی به نیاز بازارهای تنوعطلب، بهسرعت در حال گرفتن سهم بازار از فرشهای بافتنی است. خصوصاً که مشکل “مهاجرت رنگ” (regression) نیز در این حوزه حل شده و تشخیص چاپی بودن برخی فرشها تنها با دقت بالا ممکن است.
دیانت در تحلیل آینده این صنعت با صراحت میگوید که: «بازار داخلی اشباع شده؛ رشد جمعیت ایران متوقف است و ظرفیت تقاضا محدود شده. بنابراین آینده صنعت فقط در گرو توسعه صادرات است.»
وی بازارهای بالقوهای مانند کشورهای آسهآن، حوزه CIS (کشورهای شوروی سابق)، اروپا و آمریکا را قابل هدفگذاری میداند، بهویژه با توجه به اینکه فرش ماشینی ایرانی برای طبقات متوسط و پایینتر گزینهای بسیار مناسب از نظر زیبایی و قیمت محسوب میشود.
او همچنین به رابطه صنعت فرش با ترندهای سالانه طراحی داخلی و مد اشاره میکند: «فرش دیگر فقط کفپوش نیست؛ بخشی از دکوراسیون مدرن خانههاست و باید همپای تغییر رنگ مبلمان، پرده و مد سال، تنوع داشته باشد.»
در پایان، دیانت بر این باور است که تحول چشمگیر بعدی در صنعت فرش ماشینی ایران در گرو تحولات سیاسی و گشایش در روابط بینالمللی است: «اگر دیپلماسی ما بتواند بازارهای جهانی را برای صادرکنندگان باز کند، فرش ماشینی همچنان یکی از صنایع پیشران ایران خواهد ماند؛ در غیر اینصورت، مسیر توسعه آن با چالشهای جدی مواجه میشود.»