در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴، صنعت نساجی ایران همچنان یکی از فعال‌ترین حوزه‌های صنعتی کشور در زمینه تجارت خارجی بوده است. بررسی آمار رسمی واردات و صادرات این صنعت، حاکی از استمرار برخی روندهای کلیدی و ساختاری، از جمله تراز تجاری منفی، واردات سنگین مواد اولیه، و صادرات متمرکز بر اقلام خاصی نظیر فرش ماشینی و پوشاک است. این گزارش، به تحلیل اجمالی وضعیت کلی تجارت خارجی صنایع نساجی کشور و بررسی دقیق‌تر صادرات فرش ماشینی در این دوره زمانی می‌پردازد.
بخش اول: تحلیل کلان واردات و صادرات صنایع نساجی
بر پایه آمار منتشرشده توسط دبیرخانه انجمن صنایع نساجی ایران، در سه‌ماهه ابتدایی سال جاری:
• مجموع ارزش واردات اقلام نساجی و پوشاک، بالغ بر ۳۲۴ میلیون دلار بوده که معادل بیش از ۱۱۴ هزار تن کالاست.
• در مقابل، ارزش صادرات این حوزه تنها حدود ۱۳۱ میلیون دلار بوده که وزن آن به ۶۲ هزار تن می‌رسد.
بنابراین تراز تجاری صنایع نساجی در این دوره، با کسری ۱۹۳ میلیون دلاری همراه بوده و همچنان نشان‌دهنده واردات‌محور بودن این صنعت است.
اقلام عمده وارداتی شامل الیاف پنبه، پلی‌استر، ویسکوز، چیپس پلی‌استر گرید نساجی، نخ‌های پنبه‌ای و نایلونی، پارچه‌های مصنوعی و همچنین ماشین‌آلات نساجی بوده است. تنها واردات ماشین‌آلات بیش از ۶۳ میلیون دلار ارزش داشته که بیانگر تداوم نوسازی یا توسعه ظرفیت تولیدی در واحدهای صنعتی است.
از سوی دیگر، اقلام صادراتی تمرکز عمده‌ای بر فرش ماشینی، پوشاک کشباف و غیرکشباف، پارچه‌های مصنوعی و منسوجات بی‌بافت داشته و صدور مواد اولیه همچون الیاف و نخ و چیپس، سهم ناچیزی در صادرات داشته است.
بخش دوم: تحلیل تجارت فرش ماشینی
در میان تمامی اقلام صادراتی صنعت نساجی ایران، فرش ماشینی همچنان جایگاه نخست را از حیث ارزش دلاری به خود اختصاص داده است. در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴:
- ارزش صادرات فرش ماشینی ایران، ۵۲.۷ میلیون دلار ثبت شده است.
- وزن صادراتی این محصول نیز بالغ بر ۱۳.۳ هزار تن بوده است.
بدین ترتیب، میانگین ارزش دلاری هر کیلوگرم فرش ماشینی صادراتی، حدود ۴ دلار محاسبه می‌شود که در قیاس با سایر اقلام نساجی، رقم بالایی محسوب می‌شود.
از منظر وارداتی، هیچگونه ثبت سفارش یا وارداتی در زمینه فرش ماشینی مشاهده نشده و این نشان می‌دهد که تولید داخلی این محصول، نه تنها پاسخگوی نیاز بازار داخل است بلکه توان صادراتی قابل ملاحظه‌ای نیز دارد.
مقایسه سه‌ساله صادرات فرش ماشینی( در سه ماهه نخست)
مقایسه صادرات فرش ماشینی دربازه زمانی مشخص (سه ماهه نخست) سه سال اخیر نیز بیانگر روندی نسبتا باثبات و رو به رشد است:
- در سال ۱۴۰۲، صادرات این کالا حدود ۴۹ میلیون دلار و ۱۲.۸ هزار تن بود.
- در سال ۱۴۰۳، با اندکی کاهش، به ۴۵ میلیون دلار رسید.
- اما در سال جاری، صادرات فرش ماشینی مجدداً افزایش یافت و به بالاترین میزان خود طی سه سال اخیر رسید.
جمع‌بندی
فرش ماشینی پرچمدار صادرات صنایع نساجی ایران است و با وجود محدودیت‌های بین‌المللی، توانسته جایگاه خود را در بازارهای خارجی حفظ کند. این در حالی است که به دلیل ظرفیت بالای تولید داخلی (بیش از 900 کارخانه فعال)، انتظار می‌رود سطح صادرات این محصول به مراتب فراتر رود.
در عین حال، چالش‌هایی همچون حذف مشوق‌های صادراتی، محدودیت‌های ارزی، ضعف در لجستیک صادراتی و نقل و انتقال مالی، مانع از تحقق ظرفیت کامل صادراتی این حوزه شده است.
پیشنهادها
- تقویت تولید داخلی مواد اولیه و کاهش وابستگی به واردات در بخش الیاف و چیپس
- حمایت از صادرات کالاهای دارای ارزش افزوده بالا مانند فرش ماشینی و پوشاک
- گسترش بازارهای صادراتی از طریق نمایشگاه‌های بین‌المللی و دیپلماسی تجاری
- تدوین بسته‌های تشویقی برای تولیدکنندگان صادرات‌محور
- افزایش بهره‌وری و ارتقاء کیفیت تولید از طریق سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات پیشرفته