رنگ های گیاهی فرش
رنگ بندی فرش یکی از موارد مهم در انتخاب فرش ( ابریشم یا ماشینی ) می باشد که هر خریدار به آن توجه می کند, که این رنگ ها, شامل سه رنگ اصلی ابی,قرمز,زرد می باشد. برای تهیه این رنگ ها می توان از گیاه های رنگرز استفاده کرد.
اساس زیبایی رنگهای طبیعی در چیست؟
چگونه شد که ظهور رنگهای مصنوعی مجموعه رنگهای طبیعی را در صد سال گذشته برهم زد یا حتی از بین برد؟
آیا ما باید به دوران قبل از علمی شدن رجعت کنیم و قدرت اسرار آمیز رنگهای به دست آمده از گیاهان و حشرات را ـ آن گونه که امروزه در بسیاری از جزوات منتشره درباره رنگهای گیاهی توصیه میشود ـ احیا کنیم؟ یا ما باید در جستجوی «روح طبیعت» برآییم تا پاسخی بر این سوالات بیابیم؟
رنگرزی با مواد رنگی طبیعی محدوده‌ای نیست که قوانین طبیعت دست رد به سینه ما بزند بلکه برعکس ما میتوانیم دلایل منطقی زیادی بیابیم که حاکی از کیفیت عالی رنگهای طبیعی هستند. صنعت قالیبافی (فرش دستباف , فرش ابریشم , فرش ماشینی) امروزه رنگهایی را به دست میدهد که فقط از سه رنگ اصلی تشکیل شده‌اند: آبی، قرمزو زرد. مخلوط کردن یک جفت از آنها در پاتیل رنگرزی، رنگهای ثانوی، بنفش، نارنجی و سبز به دست میدهد. مخلوط کردن هر سه رنگ اصلی ـ اگر نسبت خاصی انتخاب شود ـ رنگ سیاه یا مجموعه رنگهای زیادی از رنگهای مرتبه سوم مانند قرمزـ قهوه‌ای، زرد ـ قهوه‌ای و… میدهد.
اگر سه رشته نخ پشمی را که با مواد رنگزای مصنوعی رنگ شده‌اند کنار یکدیگر بگذاریم، اکثر شاهدان این ترکیب سه رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد را نا هماهنگ مییابند و آنها را تند، بسیار بد یا زننده توصیف میکنند. اما اگر سه رشته نخ پشمی را با روناس، نیل و پوست پیاز رنگ کنیم، اکثر شاهدان این ترکیب، آبی نیل، قرمز روناس و زرد پیاز را هماهنگ احساس میکنند.
دلایل قانع کننده‌ای برای این تفاوت در قضاوت ترکیب آبی، قرمز و زرد وجود دارد. اگر به قرمز روناس در نور آفتاب نگاه کنیم، علاوه بر «قرمز»، رنگ «زرد» و با شدت کمتر حتی «آبی» نیز به ذهن خطور میکند. میتوان گفت که نور آفتاب از قرمز روناس نه تنها رنگ قرمز، بلکه رنگ زرد و آبی نیز ساطح میکند. همین موضوع در مورد آبی نیل و زرد پیاز صادق است. آبی نیل، حاوی عنصر قرمز و عنصر کوچکی از زرد است. زرد پیاز حاوی قرمز و مقدار اندکی آبی است. برای اثبات ادعایمان به تجربیاتی که با مواد رنگی مصنوعی انجام داده‌ایم مراجعه میکنیم.
اگر بخواهیم از قرمز روناس تقلید کنیم. سه رنگ اصلی آبی، قرمز و زرد خالص را به رنگ قرمز، رنگ زرد و کمی رنگ آبی در پاتیل رنگ اضافه میکنیم. آن هماهنگی ای که ما در ترکیب روناس قرمز، نیل آبی و زرد پیاز احساس میکنیم از این واقعیت سرچشمه میگیرد که این سه رنگ عناصری را از رنگهای همسایه در خود دارند. به عبارت دیگر میتوانیم بگوییم، ادغام رنگهای همسایه در داخل هر رنگ اثر هماهنگ کنندگی دارد. رنگهای طبیعی باعث گرایش به سیاه میشود که خود از شدت رنگها کم میکند.
مثلا حضور هر سه رنگ اصلی در آبی نیل به این معنا نیست که آبی نیلی علاوه برمواد آبی شامل قرمز و زرد هم هست. در اینجا یک ماده یعنی نیل است که مسئول رنگ آبی است. این مواد رنگی روی الیاف پشمی که در مقابل نور آفتاب گرفته شده نه فقط رنگ آبی بلکه قرمز و زرد را بازتاب میدهد. فقط با نخ رنگ شده با رنگ طبیعی است که میتوان رنگ تولید کرد.
ترکیبی که در ظاهر به شدت بدون هماهنگی به نظر میرسیدند، هر یک کیفیت خنثی کنندگی و ملایم کنندگی را در خود تجسم بخشیده‌اند. ازطرف دیگر، مواد سه جزیی مدرن (رنگزاهای مصنوعی) هنگامی که یکجا استفاده شوند، ساختار مولکولهای آنها صرفا همیشه رنگ خالص میدهند و فاقد کیفیت هماهنگ کنندگی و ملایم کنندگی هستند. از این رو امکان ندارد که تعداد زیادی از رنگهای طبیعی را با مخلوط کردن این سه ماده رنگی مصنوعی ایجاد کرد. متاسفانه امروز استفاده از رنگزاهای طبیعی کم شده است و در بازار تلاش میکنند که رنگها را با پهن کردن فرش هفته‌ها در مقابل آفتاب سوزان تصحیح کنند یا سعی میکنند با کوتاه کردن زمان قرار گرفتن خامه‌ها در پاتیل رنگ و حمام رنگ از شدت رنگها بکاهند.
دلایل دیگری وجود دارد که ثابت میکند چرا رنگهای طبیعی جذاب و زیبا هستند. ریشه روناس دارای تعداد زیادی رنگ مختلف است. براساس این ظرفیت گسترده از مواد رنگزا، ما میتوانیم طیف متنوعی از رنگها از قرمز تیره گرفته تا نارنجی و بنفش را تولید کنیم. شایان ذکر است که دندانه‌ها، ترکیب آب به کاررفته، افزوده‌های رنگرزی و شیوه رنگرزی همگی نقش مهمی در این روند دارند.
صدها ترکیب متفاوت مواد رنگی مصنوعی قادر نخواهند بود که این ردیف از رنگهای روناس قرمز را که خود حاوی بسیاری از سایه رنگهای کوچک ـ که چشم میتواند آنها را ثبت و از آنها لذت ببرد ـ ایجاد کند.
متاسفانه آن از نظر تولید کنندگان این همه سایه رنگ اصلا مطلوب نیستند وآنها تک رنگ ثابت قرمز را نشانه کیفیت میدانند. یکی از ویژگیهای بارز رنگهای طبیعی رنگ پس ندادن آنهاست. پشم رنگ شده با قرمز روناس یا آبی نیلی کمتر کم رنگ میشوند.