تلفیق هنر سنتی و مدرن در انواع فرش چهل تکه

در میان انواع فرش و قالی‌ها، فرش چهل تکه یکی از جدیدترین نوع فرش‌ است که با ظاهر منحصربه‌فرد و زیبای خود جلوه‌ بخش هر فضایی خواهد بود. تولیدکنندگان فرش های چهل تکه علاوه بر اینکه فرش‌های سنتی و قدیمی را مجدد قابل استفاده می‌کنند، با تلفیق هنر سنتی و مدرن توانسته‌اند توجه بیشتر مردم را به این نوع فرش جلب کنند. جالب است بدانید فرش طرح چهل تکه در دکوراسیون‌های مختلف به سبک‌های مدرن و کلاسیک، قابل استفاده است.

منظور از فرش چهل تکه چیست؟

اسم فرش چهل تکه تا حدودی ماهیت و چیستی آنرا مشخص می‌کند و همانطور که واضح است این نوع فرش از تکه‌های کوچک فرش‌های مختلف تولید می‌شود. در سراسر دنیا و به خصوص در ایران، فرش‌ها در تنوع بالایی از رنگ، طرح، نوع و ابعاد بافته می‌شوند و هریک زیبای خاص و منحصربه‌‌فردی دارند. در گذر زمان ممکن است هریک از این فرش‌ها معیوب و پوسیده شوند اما تکه‌هایی از آن‌ها همچنان سالم باقی بماند. در این شرایط اگر به جای دور انداختن فرش‌ها، از هر فرشی تکه‌های سالم آن جدا شود و به یکدیگر دوخته شوند، فرش جدیدی به نام فرش چهل تکه متولد می‌شود. این نوع فرش، به نام فرش کلاژ و پَچ وُرک (Patchwork) نیز شناخته می‌شود. 

مشخصات فرش چهل تکه

فرش های چهل تکه به عنوان نسلی نو از فرش در دکوراسیون، برای اولین بار به صورت فرش‌های دستباف تولید شدند. اما باتوجه به قیمت بالای فرش دستباف و تنوع رنگی محدود آنها، مدل فرش چهل تکه با فرش‌های ماشینی نیز به تولید رسید و طرح فرش چهل تکه در دسته‌ی فرش‌های ماشینی فانتزی و مدرن قرار گرفت. یکی از ویژگی‌های مشترک فرش‌های چهل تکه ماشینی یا دستباف، طرح و نقش‌های اصیل ایرانی آنها است. جالب است بدانید که فرش چهل تکه لزوما از چهل تکه تهیه نشده، اما با این نام شناخته می‌شود. 

فرش طرح چهل تکه چه ویژگی‌هایی دارد؟

ویژگی‌های کلی هر فرش طرح چهل تکه کاملا به ویژگی‌های تکه‌های آن بستگی دارد. به این منظور که هر قطعه از فرش ممکن است تراکم متفاوتی داشته و برخی طرح‌ها چاپی و برخی دیگر بافتی باشند. در واقع همین تفاوت‌ها و تنوع‌هاست که این فرش را زیبا و خاص می‌کند. برخلاف ویژگی‌های ظاهری که تنوع آنها باعث زیباترشدن فرش می‌شود، بهتر است ویژگی‌های فنی تکه‌های فرش با یکدیگر مشابه باشند. به طور مثال، همگی تعداد شانه مشابهی داشته باشند؛ هنگامی که تکه‌ها به یکدیگر دوخته می‌شوند، ارتفاع خواب فرش کم می‌شود و به همین دلیل بهتر است از فرش‌های 1000 شانه به بالا استفاده شود. همچنین این ویژگی موجب می‌شود که به هنگام راه رفتن روی فرش حس یکنواختی به وجود آید.

مزایای فرش چهل تیکه

مدل فرش چهل تکه به عنوان یک محصول تجاری، در رونق گرفتن اقتصاد بسیار موثر است.

علاوه بر این از دیگر مزایای فرش چهل تیکه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 - استحکام و مقاومت بالا به علت دارا بودن آستر چرمی و عدم سر خورن روی سرامیک و پارکت
 - سازگاری فرش چهل تیکه با انواع دکوراسیون مدرن یا کلاسیک
 - استفاده از طرح و نقش‌های متفاوت در هر تیکه از فرش
 - بازگرداندن فرش های قدیمی و کهنه به چرخه مصرف
 - یادآور هنر، تمدن و اصالت هر گوشه از سرزمین
 - تنوع طرح و رنگ

معایب فرش چهل تیکه

از معایب فرش چهل تیکه می‌توان به زمان زیادی که برای جمع‌آوری فرش‌های دستباف قدیمی از تمام نقاط کشور لازم است و همچنین تولید ضایعات بالا در روش تولید فرش چهل تکه، اشاره کرد.

انواع فرش های چهل تکه

انواع فرش های چهل تکه بر اساس نوع بافت، به دو دسته‌ی فرش چهل تکه دستباف و فرش چهل تکه ماشینی تقسیم شده که در طرح‌ها و رنگ‌های متنوع با دو شیوه کاملا متفاوت تولید و عرضه می‌شوند. به طورکلی ایده‌ی تولید فرش چهل تکه مربوط به دوران‌های گذشته بوده و به همین دلیل، برای تولید فرش چهل تیکه بیشتر از فرش دستباف استفاده می‌شده است. اما امروزه، با توجه به گسترش استفاده از فرش‌های ماشینی، فرش‌ ماشینی چهل تکه در بازار حضور پررنگ‌تری دارد. 

علاوه بر دسته‌بندی فرش چهل تیکه بر اساس نوع بافت، این نوع فرش با توجه به آستری که در بافت آن به کار رفته نیز قابل دسته‌بندی است. معمولا آسترهای فرش چهل تکه از جنس چرم یا جاجیم هستند و درجلوگیری از سر خوردن فرش، تاثیر زیادی دارند. البته توجه داشته باشید که در بازار، فرش‌های چهل تکه بدون آستر هم موجود هستند! 

فرش چهل تکه دستباف

فرش چهل تکه دستباف با جمع‌آوری انواع فرش دستباف اصیل و زیبای ایرانی و بهبود طرح و رنگ قطعات سالم آنها، با مهارت خاصی درکنار هم دوخته می‌شود. جالب است بدانید که کنار هم قرار دادن قطعات فرش دستباف برای ایجاد طرح چهل تکه، کار راحتی نیست و نیازمند مهارت و تخصص خاصی است. معمولا جنس فرش دستباف طرح چهل تکه از پشم است. 

فرش چهل تکه با چرم

فرش چهل تکه با چرم که جزو فرش‌های دستبافت محسوب می‌شود، تافته شده از طبیعت است و از چرم حیواناتی مثل گاو و بز تهیه و وصله می‌شود. فرش چهل تکه با چرم از وصله زدن تکه‌های چرم به هم تشکیل شده و به عنوان یکی از بادوام‌ترین و با کیفیت‌ترین فرش‌ها شناخته می‌شود. به دلیل ایجاد ظرافت بیشتر در حین وصله کردن تکه‌های چرم به هم، اغلب فرش‌ های چهل تکه چرمی دارای ابعاد کوچکی هستند و با توجه به طرح و نقشی که روی آنها ایجاد می‌شود به شکل فرش چهل تکه گرد و مستطیل موجود می‌باشند. 

فرش چهل تکه ماشینی

فرش ماشینی طرح چهل تکه نیز با کنار هم قرار دادن تکه‌های انواع فرش ماشینی در طرح و رنگ‌های متنوع تولید می‌شود. اما روشی که برای تولید فرش چهل تکه ماشینی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد به نام کلاریس معروف است. در تهیه فرش چهل تکه کلاریس ابتدا طرح مورد نظر طراحی شده و سپس روی فرش چاپ می‌شود. فرش ماشینی چهل تکه به دلیل دارا بودن طیف وسیع رنگی قابلیت تولید در هر طرح و رنگی را داشته و تفاوت آن با فرش دستباف در مشخص بودن طرح آن قبل از تولید است. 

تفاوت میان فرش چهل تکه دستبافت و ماشینی در چیست؟

تفاوت اصلی فرش دستباف طرح چهل تکه و فرش ماشینی طرح چهل تکه در رنگ، طرح، تراکم، نوع بافت و قیمت آنهاست؛

1) رنگ: فرش چهل تکه دستباف، معمولا با استفاده از رنگدانه‌های طبیعی بافته شده و معمولا در رنگ‌های کلاسیک فرش ایرانی، مانند لاکی، قرمز و سرمه‌ای موجود است. اما فرش چهل تکه ماشینی، با توجه به ماهیت کارخانه‌ای در بافت آن از رنگ‌های شیمیایی استفاده شده و در رنگ‌های فانتزی و مدرن مانند طوسی، نقره‌ای یا اطلسی و رنگ‌های تند و شاد تولید می‌شود.

2) طرح: فرش‌های چهل تکه دستبافت بافته شده به دست هنرمندان مناطق مختلف مانند کاشان، تبریز، کرمان، بیجار، همدان و شیراز، بیشتر در طرح‌های کلاسیک و سنتی در زمینه لاکی و نقوش پرکار مختلف مثل طرح افشان، بته جقه و طرح‌های اسلیمی دیده می‌شود. اما در طرح های فرش چهل تکه ماشینی، اغلب از طرح‌های مدرن، فانتزی و ساده استفاده شده و این نوع فرش‌ها برای فضاهایی به سبک مدرن مناسب هستند.

3) تراکم: فرش‌های چهل تکه دستباف، تراکم بالا و ظرافت نسبتا کمتری دارند. ولی فرش‌های چهل تکه ماشینی ظرافت بالاتری داشته زیرا شانه و تراکم کمتری نسبت به فرش‌های دستبافت دارند.

4) قیمت: معمولا هر چقدر تنوع طرح استفاده‌شده در فرش کلاژ بیشتر باشد، قیمت فرش کلاژ هم افزایش می‌یابد. اما همانطور که در تفاوت عمده‌ی انواع فرش دستباف و ماشینی در قیمت آنهاست، فرش های کلاژ ماشینی هم قیمت ارزان‌تری نسبت به فرش های کلاژ دستباف دارند.

5) نوع بافت: در تولید فرش چهل تکه دستباف از هیچ نوع ماشینی استفاده نمی‌شود و همه مراحل به صورت دستی انجام می‌شود. اما تمام مراحل طراحی و تولید فرش های چهل تکه ماشینی به کمک کامپیوتر و ماشین فرش بافی انجام می‌شود.

تولید فرش چهل تکه

لازم به ذکر است که فرآیند تولید فرش چهل تکه ماشینی بسیار آسان‌تر از فرش دستبافت چهل تکه است و به طورکلی فرآیند تولید این محصول به ترتیب زیر است: 

 - جمع‌آوری فرش‌های دست دوم با طرح، نقشه و رنگ‌های متنوع از مناطق مختلف
 - انتقال فرش‌ها به قالیشویی‌هایی خاص برای شستشو و پاک کردن آلودگی‌ها
 - انتقال به بخش رنگرزی برای ترمیم رنگ و طرح‌های پاک شده
 - برش فرش‌ها زیر نظر کارشناسان و طراحان خبره
 - کنار هم قرار دادن تکه‌های فرش با دقت، سلیقه و مهارت بالا، برای رسیدن به یک طرح مناسب
 - دوختن و بافتن تکه‌های فرش‌ها به هم
 - دوختن آستر به پشت فرش جهت استحکام و پایداری بیشتر آن

طرح های فرش چهل تکه

در تولید فرش چهل تکه صرفا با طراحی چهل تکه روبرو هستیم و در این طراحی با کنار هم قرار دادن قطعات مختلف فرش با طرح‌های گوناگون، می‌توان بی‌نهایت فرش طرح چهل تکه تولید کرد. چراکه شکل چیدمان تکه‌ها در کنار هم، محدودیتی ندارد و می‌توان آنها را به طور منظم و با الگویی خاص و یا نامنظم و پراکنده کنار هم قرار داد. به همین دلیل می‌توان گفت که طرح‌های فرش چهل تیکه، بسیار خلاقانه و نو هستند و می‌توانند فرش‌های فانتزی، مدرن و سنتی تولید کنند. همین گستردگی نقشه و طرح های فرش چهل تکه، باعث شده تا این فرش متفاوت و جدید، مورد پسند بیشتر افراد قرار گیرد.

دکوراسیون منزل با فرش چهل‌تکه

استفاده از فرش طرح چهل‌تکه در دکوراسیون باعث می‌شود تا فضایی خاص و منحصر به فرد داشته باشید. به لحاظ ارزش هنری، هر تکه از مدل فرش چهل تکه، دارای طرح خاصی است که بیانگر داستانی پر معنا است و به لحاظ زیبایی نشان‌دهنده‌‍‌ی توانایی و ذوق هنرمندان خلاق ایرانی است. فرش‌های کلاژ با اینکه به دنبال بازگشت به اصول سنتی هستند اما از لحاظ ظاهری، در دسته‌ی فرش‌های مدرن طبقه‌بندی می‌شوند. یکی از ویژگی‌های قابل توجه و فرش های چهل تکه قابلیت استفاده از آنها در دکوراسیون‌های مختلف است. این فرش‌ها در طرح‌های سنتی و اصیل و طرح‌های فانتزی و مدرن با رنگ‌های متنوع تولید می‌شوند و به همین دلیل برای سبک‌های مختلف کلاسیک یا مدرن قابل استفاده هستند.

 - ست کردن فرش چهل تکه با مبلمان به رنگ‌های خنثی بهترین گزینه است.
 - استفاده از مبل‌هایی با طرح شلوغ، در کنار فرش چهل‌تکه، توصیه نمی‌شود.
 - استفاده از فرش های چهل تکه در دکوراسیون شلوغ توصیه نمی‌شود.

قیمت فرش چهل تکه به چه عواملی بستگی دارد؟

قیمت فرش چهل تکه مانند سایر انواع فرش‌ها به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:

 - ابعاد فرش
 - کیفیت دوخت
 - شانه و تراکم فرش
 - کیفیت و جنس نخ به کار برده شده
 - قدمت و کیفیت تکه‌های فرش استفاده شده
 - کیفیت تمامی موادی که برای بهم چسباندن تکه‌های فرش به کار رفته‌اند.

صادرات فرش چهل تیکه

با توجه به شهرت جهانی فرش‌های ایرانی، مدل فرش چهل تکه بیش از اینکه در ایران شناخته شده باشد، در اروپا معروف و مورد استفاده است. با توجه به تقاضای بالای اروپایی‌ها، صادرات فرش چهل تیکه می‌تواند باعث جذب سرمایه و رشد اقتصاد کشور شود.