ویژگی های مهم الیاف مصرفی در نخ خاب

با توجه به نوع و اهمیت کارکرد نخ خاب در عملکرد کلی فرش ماشینی، الیاف مصرفی جهت تهیه نخ خاب باید دارای ویژگی های زیر باشند.

طول و ظرافت مناسب

• استحکام کافی
  
• ازدیاد طول تا حدّ پارگی مناسب
  
• بازگشت پذیری مطلوب (پس از پاخوردن فرش یا قرار دادن اجسام سنگین روی فرش)
  
• قابلیت رنگ پذیری

«طول[Length]» و «ظرافت[Fineness]» الیاف مستقیماً بر روی خواص فیزیکی-مکانیکی نخ خاب حاصل تاثیر می گذارد. به طور مثال افزایش طول الیاف سبب افزایش استحکام، افزایش ازدیاد طول تا حدّ پارگی و کاهش پرزآلودگی نخ می شود . همچنین افزایش ظرافت الیاف(کاهش دنیر آنها)سبب افزایش نرمی، لطافت و ظرافت خاب فرش شده، امکان ریسیدن نخ های ظریف تر را فراهم می کند. در مقابل، افزایش ظرافت در نخ، کاهش قابلیت بازگشت پذیری خاب فرش را به همراه خواهد داشت.

برای تبدیل الیاف به نخ طی مرحله ریسندگی، نیاز به الیاف استیپل با طول و ظرافت مطلوب می باشد. به طور مثال ، الیاف اکریلیک مورد استفاده برای تهیه نخ خاب نمره ۵/۱۰ دولای متریک، دارای طول ۷۰ تا ۱۵۰ میلی متر و ظرافت بین ۷ تا ۱۵ دنیر هستند. از زمان های گذشته، استفاده از مخلوط سه دسته از الیاف اکریلیک به طول های ۷۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی متر و ظرافت های ۷، ۱۰ و ۱۵ دنیر (به نسبت های معین) جهت تهیه نخ خاب متداول بوده است. شاید بتوان مهم ترین دلایل استفاده از مخلوط الیاف اکریلیک با ظرافت ها و طول های مختلف به جای یک نوع لیف با طول و ظرافت معین را چنین بیان نمود:

شبیه کردن هر چه بیشتر نخ اکریلیک به نخ پشمی و تامین همزمان نرمی نخ، بازگشت پذیری ، استحکام، ازدیاد طول تا حدّ پارگی ، پرزآلودگی و سایر خواص فیزیکی – مکانیکی مطلوب نخ خاب.

در سال های اخیر، ترکیب فوق در کارخانجات ریسندگی رعایت نمی شود. عمده الیاف اکریلیک مورد استفاده امروزی دارای طول ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی متر هستند (۱۰۰ ، ۱۲۰، ۱۲۸ و ۱۵۰ میلی متر).در عین حال،با توجه به نیاز به نخ های خاب ظریف تر،نمره الیاف اکریلیک مصرفی در حال کاهش (ظریف تر شدن) می باشد، به گونه ای که برای تهیه نخ های ۳۰ متریک سه لا از الیاف اکریلیک ۵/۴ -۸/۳ دنیر و برای تهیه نخ ۴۰ متریک سه لا، الیاف ۵/۳-۸/۲ دنیر استفاد می شود.

امروزه عاوه بر الیاف اکرلیک، در برخی کارخانجات ریسندگی نیمه فاستونی، از الیاف استیپل پلی استر با ظرافت ۱۰ دنیر و طول های ۱۰۰ ، ۱۲۰، ۱۳۰ ویا ۱۵۰ میلی متر برای تهیه نخ خاب ریسیده شده ۱۰۰ % پلی استر استفاده می شود. حتی گاه مشاهده می شود که به دلیل مقیمت پایین تر الیاف پلی استر و محدودیت های تامین الیاف اکریلیک، الیاف پلی استر را به میزان تقریبی ۱۰ تا ۲۰% با الیاف اکریلیک مخلوط می کنند که در صورت عدم اطلاع خریدار، نوعی تقلب محسوب می شود.

علاوه بر طوب و ظرافت، دو ویژگی دیگر الیاف یعنی «استحکام[Tenacity, Tensile Strength]» و «ازدیاد طول تا حدّ پارگی[Elongation at Breaks]» نیز از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. این دو مشخصه الیاف، نه تنها خواص فیزیکی-مکانیکی نخ خاب حاصل را تعیین می کنند، بلکه به شدت بر روی راندمان بافندگی و کیفیت فرش بافته شده نیز تاثیر می گذارند. بدیهی است در صورتی که استحکام و ازدیاد طول تا حدّ پارگی الیاف و در نتیجه نخ خاب حاصل، پایین باشد، مکرراً پاره شده، علاوه بر کاهش میزان تولید و راندمان، کیفیت فرش بافته شده نیز افت خواهد نمود. علاوه بر این، بالا بودن میزان ازدیاد طول تا حدّ پارگی نخ خاب، نایکنواختی و ناهمواری ارتفاع خاب فرش پس از برش توسط تیغ دستگاه را در برخواهد داشت. برای برطرف کردن چنین عیبی و یکنواخت نمودن سطح فرش ، نیاز به پرداخت سطحی زیاد خواهد بود که انجام چنین اقدامی منجر به افزایش میزان ضایعات و در نتیجه قیمت تمام شده فرش می شود.

 یکی دیگر از ویژگی های مهم الیاف، میزان «بازگشت پذیری[Recovery]» آنها است. نخ های خاب فرش در اثر پاخوردن (اعمال نیروهای دینامیکی) و یا در اثر قرار دادن اجسام سنگین روی آنها (اعمال نیروهای استاتیکی) خم می شوند. حال چنان چه پس از برداشتن نیروهای اعمالی، نخ های خاب کاملاً به حالت اول برگردند، فرش دارای بازگشت پذیری بسیار خوب خواهد بود. در این حالت، ضخامت فرش در اثر بارگذاری (اعمال نیرو) کاهش نمی یابد. بر عکس، چنان چه نخ های خاب پس از برداشتن نیروهای وارده به آنها،به حالت اول برنگردند، به معنی ضعیف بودن بازگشت پذیری خاب فرش بوده، پدیده «افت ضخامت[Thickness Loss]» در فرش رخ خواهد داد. در این حالت، خاب فرش در اثر پاخوردن و یا قرار گرفتن اجسام سنگین روی آن ، سخت و سفت می شود. در بین الیافی که جهت تهیه نخ های خاب فرش ماشینی استفاده می شوند، اکریلیک بهترین بازگشت پذیری را دارد. البته الیاف نایلون نیز بازگشت پذیری عالی دارند، لیکن به ندرت در فرش استفاده شده،بیشتر در تهیه موکت های تافتینگ و نمدی چاپی کاربرد دارند.

علاوه بر ویژگی های فوق، نخ خاب باید «رنگ پذیری[Dyeability] »مطلوبی داشته باشد. با توجه به تنوع فوق العاذده زیاد و غیرقابل شمارش طرح و رنگ فرش های امروزی ، نیاز به نخ های خاب رنگی با تنوع بالا ، بیش از گذشته احساس می شود. در حال حاضر، روش های متعددی برای رنگرزی و یا رنگی تولید کردن نخ خاب وجود دارد که در بخش رنگرزی به آنها پرداخته می شود.

منبع :
کتاب فرش ماشینی، تاریخچه،ساختار،مواد اولیه،روش تولید

نویسنده : دکتر منصور دیاری بیدگلی