اهمیت تراکم در فرش های ماشینی
حتما تا کنون از خود پرسیده‌اید که واژه تراکم در فرش به چه معناست و چه تاثیری بر کیفیت و مرغوبیت آن دارد؟ یا اصلا اهمیت تراکم در فرش چیست؟ اگر به دنبال پاسخ این سوالات هستید، در ادامه این مطلب با فرش اکباتان همراه باشید.
تعریف تراکم فرش
پیش از آنکه با اهمیت تراکم در فرش آشنا شوید، ابتدا باید معنای آن را به خوبی یاد بگیرید. به صورت کلی به تعداد گره‌ها و ریشه‌های به کار رفته در یک متر مربع از این بافته‌ها، تراکم گفته می‌شود و مطمئنا در نگاه اول هر چه این تعداد بیشتر باشد و محصول متراکم‌تر و منسجم‌تر باشد، محصول ارزش بالاتری دارد. حتما تا کنون با نام‌های ۱۰۰۰ شانه یا ۱۵۰۰ شانه در خصوص این محصولات برخورد کرده‌اید، اگر دقت کنید متوجه خواهید شد که هرچه مقدار این اعداد بالاتر می‌رود بر ارزش این محصولات افزوده می‌شود. باید بدانید که تراکم محصول تاثیر مستقیمی بر کیفیت و دوام آن نیز دارد و این از جلوه‌های اهمیت تراکم در فرش است که در ادامه با آنها آشنا خواهید شد.
انواع تراکم فرش
تراکم در انواع ماشینی این محصولات به دو دسته تقسیم می‌شود:
عرضی: تعداد ریشه‌ها و گره‌هایی است که در یک متر از عرض این بافته‌ها به کار گرفته شده است و به طور معمول از آن با عنوان شانه یاد می‌شود.
طولی: تعداد گره‌ها و ریشه‌هایی است که در یک متر از طول این بافته‌ها به کار رفته است و معمولا آن را با نام تراکم طولی یا تراکم می‌شناسند.
اکنون وقتی می‌شنوید که محصول ۱۰۰۰ شانه با تراکم ۳۰۰۰ است، می‌دانید که منظور از این اعداد و اصطلاحات و اهمیت تراکم در فرش چیست؛ اما بالا و پایین رفتن این اعداد چه تاثیری بر این بافته‌های ماشینی دارد؟
اهمیت تراکم در فرش
در گذشته معمولا بافته‌های ماشینی با تراکم کمتری بافته می‌شدند مثلا ۵۰۰ شانه با تراکم ۱۰۰۰ یا ۷۰۰ شانه با تراکم ۲۲۵۰، اما امروزه با پیشرفت دستگاه‌های بافنده و تولید نخ‌های مرغوب، امکان بافتن قالی‌های منسجم‌تر و متراکم‌تر به وسیله ماشین‌ها فراهم شده است که شباهت هر چه بیشتری با محصولات دستباف پیدا کرده است و همین امر باعث شده که بافته‌های ۱۵۰۰ و ۱۲۰۰ شانه را با نام دستباف گونه یا مدل دستباف بشناسند؛ این امر به خاطر منسجم بودن محصولات دستباف است که تاثیر مستقیمی بر ارزش آنها دارد و هر چه ماشین‌باف‌ها از نظر تعداد گره‌ها و ریشه‌ها به آنها نزدیک‌تر باشند، از ارزش بیشتری برخوردار هستند. اهمیت تراکم در فرش در زمینه‌های مختلفی بروز پیدا می‌کند که میزان دوام، استحکام، زیبایی و قیمت آن را تعیین خواهد کرد. در ادامه تاثیرات مختلف تراکم بر محصولات ماشینی و اهمیت تراکم در فرش را بررسی می‌کنیم.
تاثیر تراکم
اثراتی که میزان انسجام یا متراکم بودن بر محصول دارد نشانگر اهمیت تراکم در فرش است. معمولا اشتباه رایجی در بین افکار عمومی وجود دارد که گمان می‌کنند هر چه تراکم بافته‌ها بالاتر باشد، آنها را با دوام‌تر یا ضخیم‌تر خواهد کرد، اما در واقع بالا رفتن تعداد گره‌ها و ریشه‌ها در هر متر از این بافته‌ها، باعث می‌شود تا میزان بلندی نخ‌های خاب کمتر شود و در نتیجه از ضخامت فرش کاسته می‌شود؛ هم‌چنین افزایش تراکم طولی و عرضی در محصول موجب می‌شود تا این نخ‌ها نازک‌تر انتخاب شوند. در ادامه به صورت کامل با تاثیرات متراکم بودن بر این محصولات آشنا خواهیم شد.
-زیبایی
شاید تا کنون متوجه زیبایی خیره‌کننده محصولات دستباف شده باشید و این پرسش برایتان به وجود آمده باشد که دلیل آن چیست؟ علت اصلی این زیبایی ظرافت زیاد این بافته‌ها است که نتیجه مستقیم تراکم بالا و نشانگر اهمیت تراکم در فرش است؛ در حقیقت هرچه محصول منسجم‌تر و متراکم‌تر بافته شود، لطافت و ظرافت بیشتری دارد. در بافته‌های ماشینی برای اینکه تعداد این گره‌ها و ریشه‌ها بالا برود، از الیاف ویژه‌ای استفاده می‌شود و در واقع ضخامت نخ‌های خواب با بالا رفتن تراکم، کمتر می‌شود. انسجام بیشتر محصول باعث ظرافت و ریزنقشی آن می‌شود و به آن جلوه زیباتری می‌بخشد که مخصوص بافته‌های اصیل ایرانی است.
-قیمت
همان‌طور که پیش از این اشاره شد هر چه محصول متراکم‌تر باشد، تعداد گره‌ها و ریشه‌های به کار رفته در آن بیشتر است و این مستلزم استفاده بیشتر از نخ‌ها و الیاف است که همین امر یکی از علل بالاتر بودن قیمت بافته‌هایی با تراکم بیشتر است. گذشته از این استفاده از الیاف خاص و با ارزش‌تر برای منسجم کردن بافت، در افزایش قیمت بسیار موثر می‌باشد. با این حساب می‌توان گفت که هر چه تراکم بافته‌های ماشینی بیشتر باشد، ارزش آنها نیز بالاتر می‌رود و این یکی دیگر از مصادیق اهمیت تراکم در فرش است؛ بنابراین هنگام خرید باید در نظر داشته باشید که برای خرید یک محصول زیباتر و ظریف‌تر باید پول بیشتری پرداخت کنید.
-استحکام
محصولاتی که تراکم کمتری دارند نخ‌های خواب بلندتری دارند و همین امر باعث بالا رفتن ضخامت آنها می‌شود و بالعکس در فرش‌هایی با تراکم بالا به ناچار ارتفاع نخ‌های خواب پایین می‌آید و در نتیجه ضخامت محصول کاهش پیدا می‌کند و استحکام آن را تا حدودی کاهش خواهد داد. در واقع توصیه می‌شود که از بافته‌های متراکم در فضاهای خاص استفاده شود و باید بیشتر از آنها مراقبت گردد. البته لازم به ذکر است که کاهش دوام یا استحکام بیشتر در محصولات بسیار منسجم، مثلا ۱۵۰۰ شانه محسوس است و در بافته‌های ۷۰۰ یا ۱۰۰۰ شانه تفاوت فاحشی ندارد و نگران‌کننده نیست. با توضیحات داده شده یکی دیگر از موارد اهمیت تراکم در فرش مشخص می‌شود که هر چه محصول تراکم کم یا متوسطی داشته باشد، طول عمر بیشتری دارد.
نتیجه‌گیری
با توجه به آنچه در بالا گفتیم می‌توان برای مقایسه مزایا و معایب تراکم بالا و پایین را به شرح ذیل آورد:
فرش ماشینی با تراکم بالا
- میزان زیبایی و ظرافت آن بیشتر است
- ارزش ریالی و قیمت بالاتری دارد
- استحکام و طول عمر کمتری دارد
فرش ماشینی با تراکم پایین
- از ظرافت و زیبایی کمتری برخوردار است
- از نظر قیمت ارزان‌تر است
- دوام و استحکام بالایی دارد