حاشیه فرش یکی از قسمت های مهم و اصلی در هر فرشی می باشد که باعث می شود طرح اصلی فرش به صورت خاصی جلوه کند. با توجه به مدل های مختلف فرش در ایران انواع متنوعی از حاشیه فرش را می توانید مشاهده کنید. اندازه و رنگ آمیزی حاشیه فرش در مقایسه با دیگر قسمت های فرش متفاوت می باشد که بیشتر جلوه نمایی کرده و زیباتر به نظر برسد.

فرش

فرش و قالی یکی از ارزشمندترین و پر زحمت ترین صنایع دستی کشورمان می باشد که از سالیان بسیار دور مورد توجه بسیاری از افراد واقع شده بود. در زمان های قدیم برای تهیه ی زیر انداز انواع گلیم ها و قالیچه ها را در منزل می بافتند و برخی از افراد با فروش این قالی ها امرار معاش می کردند. البته امروزه نیز کارگاه های بسیاری را در هر شهری از کشورمان می توانید مشاهده کنید که به کار فرش بافی و بافندگی مشغول هستند.

فرش یکی از صنایع ملی کشور ایران می باشد که در کل دنیا از معروفیت و مشهوریت بسیار بالایی برخوردار بوده و به عنوان یک برند ایرانی شناخته می شود. فرش ایرانی از قسمت های بسیار متفاوتی تشکیل شده است که از جمله آن می توان به ترنج ، متن و حاشیه فرش اشاره کرد. در ادامه ی مطالب سعی بر آن داریم تا نکات بسیار ارزشمندی را درباره ی حاشیه فرش برای شما عزیزان بازگو نماییم. با ما همراه باشید.

حاشیه فرش

حاشیه فرش به نوارها و قسمت های باریک و پهن اطراف فرش اطلاق می شود که در انواع فرش های مختلف ، سایز و مدل های آن متفاوت خواهد بود. اکثر فرش های ایرانی دارای حاشیه می باشند و شما کمتر فرشی را می توانید بدون حاشیه مشاهده نمایید. حاشیه فرش باعث زیباتر به نظر رسیدن فرش و قسمت های ترنج و متن خواهد شد و به همین دلیل طراحان و نقاش های فرش همیشه گزینه ی حاشیه را در نقشه های خود رعایت کرده و به کار برده اند. خود حاشیه نیز از قسمت های گوناگونی تشکیل شده است که در بخش های بعدی در مورد آن صحبت خواهیم کرد. به طور کلی می توان گفت حاشیه ۳۰ الی ۴۰ درصد یک فرش را شامل می شود که این امر نشان دهنده ی اهمیت وجود حاشیه در فرش ها و قالی ها می باشد.

نقش های مورد استفاده در حاشیه

طراحان با توجه به مدل و نوع فرشی که قرار است بافته شود ، نقش های متنوعی را در حاشیه مورد استفاده قرار می دهند. باید تناسب و تجانسی بین حاشیه با قسمت های دیگر آن به وجود بیاید. در غیر این صورت فرش زیبایی و جذابیت اصلی خود را از دست می دهد. برای مثال اگر متن فرش شما دارای گل های بزرگ و منظره هایی از طبیعت باشد ، بایستی حاشیه نیز با این نقش همگونی داشته باشد.

وجود حاشیه در فرش سبب می شود که قسمت متن فرش به خوبی جلوه کرده و نظر هر ببینده ای را به سوی خود جذب کند. انواع فرش های مختلف با توجه به فرهنگ هر شهری ، در شهرهای مختلف ایران بافته می شود که هر یک از این فرش ها نیز اصول و قواعد بسیار خاصی را در فرش و حاشیه های فرش پیاده می کنند و استادان این زمینه با مشاهده کردن طرح و نقشه ی فرش می توانند به اصالت فرش بافته شده پی ببرند.

رنگ حاشیه فرش

رنگ و رنگ آمیزی حاشیه نیز از مهمترین موضوعات مورد بحث در فرش می باشد که بایستی رنگ آن به صورتی باشد تا بتواند خود را از قسمت متن جدا کرده و به چشم مشتریان بیاید. معمولاً طراحان و نقاش ها سعی می کنند تا رنگ قسمت حاشیه را با قسمت متن مجزا کنند. هم چنین ترجیح می دهند تا رنگ قسمت حاشیه با ترنج یکی باشد. در این صورت جذابیت فرش و رنگ بندی آن بسیار زیبا و شگفت انگیز می شود. همان طور که گفته شد حاشیه نیز از قسمت های مختلفی تشکیل شده است. برخی از طراح ها به این معتقدند که بایستی رنگ بندی این بخش ها نیز با هم متفاوت باشد. برای مثال حاشیه کوچک ، رنگ متفاوتی را نسبت به حاشیه بزرگ داشته باشد که این امر سبب می شود حاشیه بزرگ به شکل بهتری دیده و نمایان شود.

ارتباط بین حاشیه با متن فرش

در بخش های قبلی نیز به این مورد اشاره شد که بایستی رابطه و ارتباط خاصی بین حاشیه و متن فرش وجود داشته باشد. معمولاً از نقش و نگارهای شاه عباسی ، کتیبه و لوزی ها در حاشیه فرش ها استفاده می شود. طراح های ماهر در این زمینه تراکم نقش های متن و حاشیه را با یک تناسب بسیار دقیقی انجام می دهند. به طوری که شما نمی توانید یک فضای خالی چند سانتی متری در فرش بافته شده پیدا کنید. البته نقش بافنده نیز در این موضوع غیر قابل انکار می باشد و با نور چشم خود آثاری را خلق می کنند که واقعاً بی نظیر و شگفت انگیز هستند. به خصوص در فرش های ابریشمی که تعداد گره های زده شده بیشتر و ریز می باشند و صبر و زمان زیادی را برای بافت یک فرش صرف می کنند.

قسمت های مختلف حاشیه

افرادی که در کار بافندگی فرش هستند ، بایستی به صورت دقیق و حساب شده حاشیه های فرش را ببافند چرا که در غیر این صورت حاشیه حالت اصلی خود را از دست خواهد داد و به اصطلاح عامیانه کج و کوله خواهد شد. طراحان برای زیبایی حاشیه قسمت های مختلفی را برای آن در نظر گرفته اند. از جمله قسمت های مختلف حاشیه می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• حاشیه کناری فرش

• حاشیه میانی فرش

• حاشیه مداخل

• حاشیه ایلی

در ادامه در مورد قسمت های کناری و میانی حاشیه توضیحاتی ارائه داده ایم.

حاشیه کناری

حاشیه های کناری در هر دو طرف حاشیه میانی واقع شده اند که از نظر اندازه هم در حدود نصف حاشیه میانی می باشند و دارای طرح ها و نقش و نگارهای بسیار ریز و کوچکی هستند. هم چنین رنگ بیشتر حاشیه های کناری در مقایسه با حاشیه میانی متفاوت بوده و جذابیت زیادی را به قسمت حاشیه فرش و خود فرش بخشیده است. طرح و نگاره های این قسمت با توجه به منطقه ای که فرش در آن جا بافته می شود ، بسیار متفاوت خواهد بود برای مثال در فرش های تبریزی از نقش های گل های ریز و به هم پیوسته در حاشیه کناری استفاده می کنند. هم چنین بایستی به این موضوع اشاره کرد که حاشیه کناری یکی از اولین قسمت های بافت یک فرش می باشد که بافنده در شروع فرش آن را می بافد.

حاشیه میانی

بعد از حاشیه های کناری نوبت به حاشیه میانی می رسد که از مهمترین قسمت های حاشیه بوده و دارای طرح و نقش های بسیار زیبایی می باشد. شما می توانید طرح های بسیار متنوع و بی نظیری را در قسمت حاشیه مشاهده نمایید. حاشیه میانی به وسیله نوارهای خیلی ظریف از قسمت حاشیه های کناری مجزا شده و خودنمایی می کند. طراح ها نقش های تکراری و پیوسته به هم را در قسمت حاشیه میانی به کار می گیرند و شما می توانید یک نقش را به صورت تکراری در طول فرش مشاهده کنید و بی شک رنگ این قسمت ها با دیگر بخش های فرش متفاوت خواهد بود.

حاشیه ترکمنی

حاشیه های ترکمنی از طراحی و مشهوریت بسیار خاصی برخوردارند. هم چنین فرش های ترکمنی در داشتن تنوع طرح زبان زد فرش های ایرانی هستند. طراح های ترکمنی در نقش و نگاره های خود سعی کرده اند آداب و رسوم و فرهنگ ترکمن نشین ها را نقاشی کنند که حاشیه فرش نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. معمولاً از اشکال هندسی در حاشیه ترکمنی استفاده می شود که این امر منحصر به فرش های ترکمنی بوده و شما با مشاهده ی آن می توانید حدس بزنید که این حاشیه مربوط به کدام منطقه از ایران می باشد.

اشکال هندسی، زیبایی بسیار خاصی را به حاشیه ترکمنی بخشیده و بافت آن نیز بسیار راحت تر و سریعتر می باشد. البته در برخی از فرش های ترکمنی اندازه و سایز حاشیه بیشتر می باشد و در برخی دیگر هم بسیار کوچک است که این موضوع کاملاً به نظر و علاقه ی طراح بستگی دارد و شما می توانید با توجه به علاقه و سلیقه ی خود یکی از انواع مختلف آن را خریداری و تهیه نمایید.

حاشیه سر خود

حاشیه های سر خود بیشتر در فرش ها و حاشیه فرش های کرمانی رواج دارد که مختص این منطقه بوده و بسیار زیبا و بی نظیر می باشد. در حاشیه های سر خود معمولاً از طرح های شاخه پیچ و گل های سه گانه ، بته جقه و مادر و بچه استفاده می کنند که جلوه بسیار مستقل و شگفت انگیزی را به فرش می بخشد. از این مدل فرش ها بیشتر برای تزیینات استفاده می شود و شما می توانید در هر خانه ی کرمانی یک فرش از این مدل را آویزان بر روی دیوار مشاهده نمایید. هم چنین برخی از سفره خانه ها و هتل ها نیز برای جلوه نمایی از این مدل فرش ها استفاده می کنند. هم چنین بیشتر حجم این گونه فرش ها به کشورهای خارجی صادر می شود و فروش بسیار خوبی را نیز دارند.

نکات مهم در مورد حاشیه فرش

از نکات مهم در مورد حاشیه می توان گفت که حاشیه بایستی در سه مورد همگونی خوبی با متن فرش داشته باشد که از جمله این سه موارد می توان موارد زیر را نام برد :

• اندازه و سایز مناسب

• رنگ آمیزی خاص

• طرح های متناجس

شما می توانید در خرید فرش ، اطلاعات مفید را از فروشندگان و بافندگان فرش به دست بیاورید و طبق راهنمایی های آنها بهترین و جذاب ترین فرش و حاشیه را انتخاب و خریداری نمایید. مطمئناً جنس نخ و ابریشم بافته شده در فرش نیز بر زیبایی آن خواهد افزود.

فرش های بدون حاشیه

در مقابل فرش های حاشیه دار ، برخی دیگر از فرش ها نیز هستند که حاشیه ندارند و به آن ها فرش های بدون حاشیه گفته می شود. بیشتر فرش های بدون حاشیه سفارشی بوده و کل طرح فرش در مورد یک نقشه ی کلی و جامع می باشد که هنرمندان ماهر می توانند به راحتی آن را ببافند. ولی در حالت کلی فرش های حاشیه دار در مقایسه با فرش های بدون حاشیه از زیبایی بسیاری برخوردار بوده و جذابیت زیادی دارند.