شیرازه دوزی فرش چیست و چگونه انجام می‌شود؟
شیرازه دوزی فرش چگونه انجام می‌شود؟ آیا می‌توان شیرازه دوزی فرش ماشینی و دستباف را انجام داد؟
فرش‌ها از محبوب‌ترین و رایج‌ترین زیراندازها در سراسر جهان خصوصاً در میان مردم ایران به شمار می‌روند و بر اساس فاکتورهایی مانند جنس، نحوه بافت، ابعاد و اندازه، طرح و نقش و… دسته‌بندی می‌شوند. فرش‌ها از قسمت‌های مختلفی ساخته می‌شوند که شیرازه از مهم‌ترین آن‌ها بوده و به‌عنوان محافظ و قاب اصلی فرش شناخته می‌شود.
شیرازه فرش از مهم‌ترین ارکان فرش و به‌عنوان محافظ و قاب نگه‌دارنده آن شناخته شده و مزایای زیادی مانند افزایش استحکام فرش، افزایش زیبایی و یکپارچگی فرش، افزایش طول عمر فرش و… دارد.
شیرازه نیز مانند سایر بخش‌های فرش ممکن است بعد از مدتی دچار آسیب شده و به تعمیر و ترمیم نیاز پیدا کند. در این زمان، شیرازه یا لبه دوزی فرش به شما کمک خواهد کرد تا بدون صرف هزینه‌های سنگین، فرش‌هایتان را ترمیم کنید. در این مقاله از فرش اکباتان شما را با مهم‌ترین نکات شیرازه دوزی آشنا خواهیم کرد؛ با ما باشید.
عوامل اصلی آسیب دیدن شیرازه فرش
فرش‌ها درست مانند دیگر انواع لوازم‌خانگی، از یک طول عمر مشخص برخوردارند اما تحت شرایط ویژه ممکن است دچار آسیب‌ها و خسارت‌های مختلفی شوند که در مورد فرش‌ها پارگی و پوسیدگی شیرازه یکی از رایج‌ترین آن‌هاست.
در حقیقت شیرازه فرش می‌تواند در اثر عوامل مختلفی دچار آسیب شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- وارد شدن ضربه
- قرار گرفته اشیای تیز بر روی فرش
- نفوذ رطوبت به داخل بافت فرش: ایجاد پوسیدگی در دراز مدت
- بیدخوردگی: این مورد در اثر نگهداری نادرست و وجود رطوبت ایجاد می‌شود.
- سائیدگی بیش از حد: زمانی که فرش بیش از حد به سطح زمین کشیده شود دچار سائیدگی شده و نخ نما می‌شود و در نهایت شیرازه آن آسیب می‌بیند.
- و…
شیرازه دوزی فرش چیست؟
همان‌طور که گفتیم فرش‌ها در یک چهارچوب مشخص بافته شده و در نهایت بالا، پایین و کناره‌های آن توسط ریشه‌های فرش پوشش داده می‌شود. در تعریف راحت و عامیانه می‌توان این عملیات را اینگونه می‌توان تعریف کرد:
«در شیرازه دوزی فرش، برای حاشیه طولی فرش توسط یک نخ ضخیم و یک سوزن مخصوص، پوشش و محافظی برای جلوگیری از باز شدن بافت و آسیب دیدن الیاف آن دوخته می‌شود. به یاد داشته باشید که شیرازه دوزی کاری کاملاً حرفه‌ای و تخصصی است و حتماً باید توسط افراد متخصص انجام شود؛ هر چند که افراد می‌توانند مطابق سلیقه خود رنگ و نحوه دوخت آن را انتخاب کنند.»
مزایای دور دوزی فرش
در حقیقت شیرازه بافی یا دور دوزی فرش با هدف محافظت از بافت اصلی انجام می‌شود؛ با اینحال این کار می‌تواند مزیت‌های متعدد دیگری نیز داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- افزایش طول عمر فرش‌ها
- ایجاد زیبایی بیشتر در فرش
- قرارگیری پرزهای فرش به صورت یکپارچه و منظم در کنار یکدیگر
- جلوگیری از کاهش تراکم بافت فرش و کمک به افزایش استحکام و نظم آن
انواع روش‌های شیرازه دوزی
همان‌طور که گفتیم شیرازه دوزی فرش یک کار تخصصی است و همواره پیشنهاد می‌شود توسط افراد عادی انجام نشود. با اینحال برای انجام لبه‌دوزی فرش به ابزارهایی مانند سوزن، نخ چرم‌دوزی، خامه و… نیاز است.
به طور کلی، شیرازه از ۳ تا ۵ تار هم‌رنگ ساخته شده و در کناره فرش به دور ۲ تا ۶ چله تابیده می‌شود.
شیرازه دوزی به صورت کلی با ۵ روش مختلف انجام می‌شود:
- به صورت متصل
- به صورت منفصل
- به صورت متقاطع
- به صورت متخاصم
- به صورت چند ردیف
هر کدام از این روش‌ها می‌توانند برای فرش‌هایی با ویژگی‌های مختلف مناسب باشند.
نحوه شیرازه دوزی فرش ماشینی و دستباف
هر کدام از فرش‌های دستباف و ماشینی، شرایط منحصربه‌فردی داشته و از ویژگی‌های متفاوتی برخوردارند. در شیرازه دوزی یا لبه دوزی فرش ماشینی تمامی کارها به وسیله تجهیزات و ماشین‌آلات اتوماتیک انجام می‌شود و نیروهای انسانی فقط در انتخاب و تعیین جنس و رنگ فرش، رنگ نخ و… دخیل خواهند بود
در لبه دوزی فرش دستباف تمامی کارها توسط نیروی انسانی انجام می‌شود و دستگاه‌ها دخالتی در اجرای آن ندارند. به طورکلی شیرازه دوزی فرش‌های دستباف از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا بافت و الیاف آن‌ها از ظرافت بالاتری برخوردار است.
هزینه لبه دوزی
لبه دوزی و شیرازه دوزی فرش از جمله اموری است که نمی‌توان برای اجران آن قیمت و نرخ مشخصی عنوان کرد؛ زیرا فاکتورها و عوامل مختلفی می‌توانند بر روی آن تأثیر داشته باشند.
از جمله مهم‌ترین فاکتورهایی که می‌توانند بر روی هزینه اجرای شیرازه دوزی تأثیر داشته باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رنگ نخ
- نوع فرش
- هزینه نواردوزی
- هزینه‌های مربوط به نخ
- میزان تخصص و مهارت فرد
- نحوه و روش شیرازه دوزی
- میزان آسیب وارد شده به شیرازه فرش
- و…